Điều trị chứng mất ngủ tập trung vào hai vấn đề riêng biệt: 1- đi vào giấc ngủ, và 2- duy trì giấc ngủ; các thuốc điều trị mất ngủ có thể nhắm đến một hay cả hai vấn đề này. Đối với những bệnh nhân khó đi vào giấc ngủ, loại thuốc tác dụng ngắn có thể có hiệu quả và không gây nguy cơ an thần vào sáng hôm sau. Đối với bệnh nhân khó duy trì giấc ngủ, những thuốc tác dụng dài hơn – thời gian bán hủy lâu hơn hay các thuốc phóng thích có kiểm soát – được sử dụng rộng rãi. Một vài bệnh nhân có thể dùng một liều rất nhỏ thuốc ngủ (vd Zolpidem có liều từ 1.75 đến 3.5mg) hay một loại thuốc tác dụng rất ngắn (vd Zalepton) nếu họ thức giấc giữa đêm và có khó khăn trong việc ngủ trở lại.
Zolpidem được chấp thuận lưu hành từ 1992, là một chất phóng thích tức thì (Ambien) dùng cho bệnh nhân khó đi vào giấc ngủ. Tại thời điểm thuốc này đã có những lo ngại liên quan ảnh hưởng đến những hoạt động đòi hỏi sự tỉnh táo hoàn toàn, như điều khiển một phương tiện giao thông vào sáng ngày hôm sau, ngay cả khi ngủ được 7- 8 giờ. Cũng có một số khuyến cáo rằng nguy cơ có thể khác nhau ở mỗi cá nhân ghi trên hộp thuốc “liều lượng Ambien nên được dùng thích hợp cho mỗi người.” Liều lượng đề nghị đối với người lớn là 10mg và khuyến cáo đối với người già (nồng độ thuốc trong máu cao hơn vào sáng hôm sau) và đối với bệnh nhân suy giảm chức năng gan (chuyển hóa thuốc chậm hơn) là 5 mg. Vì lý do trên, một dạng mới của Zolpidem được lưu hành để điều trị việc duy trì giấc ngủ và thức giấc giữa đêm.
Năm 2005, zolpidem công thức phóng thích có điều chỉnh (Ambien CR, Sanofi) được công nhận trong việc điều trị khó đi vào giấc ngủ, khó duy trì giấc ngủ, hoặc cả hai với liều 12.5mg.
Năm 2011, zolpidem dùng dưới lưỡi (Intermezzo, Purdue) được công nhận trong điều trị khó ngủ lại sau khi tỉnh giấc giữa đêm. Intermezzo được dùng liều khác nhau cho nam và nữ (3.5 mg cho nam và 1.75 mg cho nữ) do có nghiên cứu mới ghi nhận sự khác nhau giữa nam và nữ về nồng độ thuốc trong máu vào sáng hôm sau.
Có rất nhiều thông tin liên quan đến chấp thuận lưu hành của Intermezzo, bởi vì kết quả nghiên cứu cho thấy có mối liên hệ giữa nồng độ zolpidem trong máu và suy giảm chức năng điều khiển phương tiện giao thông. Nghiên cứu tiến hành đánh giá bệnh nhân 3 giờ sau khi dùng thuốc (nhãn thuốc hướng dẫn bệnh nhân uống thuốc cách giờ thức dậy buổi sáng ít nhất 4 tiếng) và kết quả có suy giảm khả năng điều khiển phương tiện giao thông ở bệnh nhân có nồng độ zolpidem trong máu cao hơn 50 ng/ml. Việc suy giảm chức năng này được cho là yếu tố làm tăng nguy cơ mắc tai nạn giao thông.
Phát hiện ngưỡng nồng độ thuốc trong máu có thể gây suy giảm khả năng điều khiển phương tiện giao thông cho phép đánh giá hàm lượng của các dạng thuốc khác chứa zolpidem nhằm quyết định liều lượng nào gây nguy cơ giảm khả năng điều khiển phương tiện giao thông vào sáng hôm sau. Ở một số bệnh nhân – đặc biệt nữ, quá trình đào thải zolpidem chậm hơn nam – nồng độ trong máu vào sáng hôm sau cao hơn 50 ng/ml sau khi dùng liều khuyến cáo vào giờ đi ngủ. Phân tích dữ liệu từ các nghiên cứu zolpidem phóng thích nhanh cho thấy 8 giờ (chu kỳ ngủ điển hình) sau khi dùng 10 mg zolpidem 15% phụ nữ và 3% nam giới vẫn có nồng độ zolpidem trong máu từ 50 ng/ml trở lên; khi dùng viên liều cao phóng thích có điều chỉnh (12.5 mg), tỷ lệ trên còn cao hơn – 33% nữ và 25% nam. Những phát hiện trên phù hợp với những khác biệt giới tính khi sử dụng sản phẩm dưới lưỡi liều thấp (Intermezzo), vì vậy FDA điều chỉnh lại những khuyến cáo về liều lượng trên nhãn sản phẩm chứa zolpidem sớm trong năm này, đặc biệt đối với bệnh nhân nữ.
Các hãng dược sản xuất zolpidem như Ambien, Ambiem CR, Edluar, và Zolpimist, cần khuyến cáo liều lượng khác nhau dành cho nam và nữ, nhằm giảm việc phụ nữ có nồng độ thuốc trong máu có thể ảnh hưởng đến khả năng điều khiển phương tiện giao thông. Liều lượng zolpidem dùng cho phụ nữ sẽ giảm từ 10 mg xuống còn 5 mg đối với loại phóng thích nhanh (Ambien, Edluar, và Zolpimist) và từ 12.5 mg xuống 6.25 mg cho loại phóng thích có điều chỉnh (Ambien CR). Dùng liều thấp cũng nên được cân nhắc đối với nam giới,
FDA cũng chi ra nguy cơ suy giảm khả năng điều khiển phương tiện cao hơn ở các sản phẩm phóng thích có điều chỉnh (Ambien CR và các loại không chính hãng) so với các thuốc phóng thích nhanh. Tháng 5 năm 2013 FDA thông báo sản phẩm phóng thích có điều chỉnh , liều 6.25 mg hay 12.5 mg, ngay cả ngủ đủ 8 tiếng sau khi uống, không nên điều khiển phương tiện hay tham gia vào bất kỳ hoạt động nào đòi hỏi việc tỉnh táo hoàn toàn vào ngày hôm sau.
Mặc dù việc đánh giá suy giảm khả năng điều khiển phương tiện giao thông do dùng thuốc đã được tiến hành từ lâu, các phân tích định lượng về mối quan hệ giữa liều lượng thuốc, nồng độ thuốc trong máu, và suy giảm khả năng điều khiển phương tiện được chứng minh khi chấp thuận Intermezzo và việc kiểm tra các sản phẩm chứa zolpidem đang thu hút nhiều sự quan tâm của bác sĩ điều trị.
FDA đã yêu cầu các hãng dược bào chế thuốc điều trị mất ngủ cung cấp tất cả những dữ liệu sẵn có liên quan đến nguy cơ gây suy giảm khả năng sau khi sử dụng thuốc theo toa, và cơ quan này đang tiến hành phân tích các dữ liệu.
Nhiều số liệu mới đã chỉ ra rằng người sử dụng zolpidem thường xuyên không nhận thấy tình trạng suy giảm chức năng. Cảm nhận của bệnh nhân không là công cụ đo lường thích hợp cho suy giảm chức năng. Việc điều chỉnh thông tin trên nhãn cho từng giới tính cụ thể phản ánh cách tiếp cận dựa trên bằng chứng trong việc quản lý nguy cơ suy giảm nhận thức và cá nhân hóa liều lượng thuốc.
Zolpidem and Driving Impairment — Identifying Persons at Risk. August 7,
2013DOI: 10.1056/NEJMp1307972
