SAN FRANCISCO – Sau thời gian giảm tỷ lệ lạm dụng kê đơn thuốc kích thích được ở thanh thiếu niên, kết quả của một cuộc khảo sát mới cho thấy có vẻ như hiện tượng này đang gia tăng trở lại.
Các nhà điều tra thực hiện nghiên cứu về thuốc kích thích kê đơn không sử dụng đường uống (SNAPS) nhận thấy gần 14% số người được hỏi sử dụng thuốc kích thích theo đơn đã hít, khịt, hút thuốc hoặc tiêm thuốc.
Sau một thời gian tạm lắng việc sử dụng ngoài mục đích y khoa các thuốc kích thích được kê đơn để điều trị rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD), có vẻ như việc sử dụng như vậy hiện đang quay lại.
Linda Cottler, Ts, Gs Dịch tễ học, và Phó TK Nghiên cứu, ĐH Florida, Gainesville cho biết: “Các bác sĩ có thể không chú ý tất cả các hậu quả của việc lạm dụng chất kích thích và thay đổi cách sử dụng ở những người trẻ tuổi. Nếu thanh niên bắt đầu lạm dụng các chất kích thích, có khả năng họ cũng sẽ lạm dụng những thứ khác. Họ có thể dính vào cần sa và các loại chất khác, và có thể bắt đầu hít ma túy dạng hơi và hút thuốc lá”.
Kết quả nghiên cứu đã được báo cáo tại cuộc họp thường niên của Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ (APA) 2019.
Liên quan về mặt hóa học với cocaine và methamphetamine, các thuốc kích thích kê theo đơn, thường được sử dụng để điều trị rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD), có thể gây ra tác dụng thay đổi khí sắc, khoái cảm trong thời gian ngắn.
Người ta ước tính rằng khoảng 11% thanh thiếu niên báo cáo sử dụng các thuốc kích thích kê theo đơn, và trong số đó, một phần ba đã sử dụng các thuốc này không mục đích y khoa, được định nghĩa là không có đơn thuốc hoặc dùng nhiều hơn so với đơn thuốc.
Cũng như các loại chất khác, dùng chất kích thích bằng cách hít hoặc tiêm nghĩa là chúng đến não nhanh hơn so với uống.
Đối với nghiên cứu, các nhà điều tra đã phỏng vấn thanh niên ở khu vực thành thị của ba tiểu bang đông dân: California (Los Angeles), Texas (Houston và Dallas) và Florida (Tampa, Orlando và Miami).
“Chúng tôi đã đến những nơi mà nghĩ rằng giới trẻ sẽ đi chơi ở đó như trung tâm thương mại, công viên và nhà hát, và chúng tôi đã phỏng vấn họ ở đó”. Cuộc khảo sát bằng bảng câu hỏi mất khoảng 20 phút để hoàn thành, nhưng những người tham gia và cha mẹ của họ rất dễ tiếp nhận dự án. “Họ hiểu nhu cầu cấp thiết để biết thêm về những gì đang diễn ra ở giới trẻ ngày nay trong việc sử dụng chất kích thích”.
Các nhà nghiên cứu đã phân tích khảo sát từ 1777 ngườ từ 10 đến 17 tuổi. Kết quả cho thấy trong số những người dùng, 68,9% xác định đường miệng, 9,7% xác định hít/ngửi và 4,1% xác định hút. Khoảng 0,5% cho biết họ đang tiêm chất kích thích, mà Cottler gọi là “con đường rất nguy hiểm”.
Khoảng 12,7% những người được khảo sát có liên quan đến một số dạng chuyển đổi cách sử dụng – ví dụ, bán, cho, hoặc ăn cắp thuốc.
“Những thanh niên này có thể không sử dụng các loại thuốc này, nhưng họ biết trẻ em muốn những chất kích thích này. Họ biết một người bạn hoặc anh chị em của họ có chúng và có thể lấy chúng khỏi tủ thuốc và bắt đầu chuyển đổi cách dùng chúng”.
Trẻ em lạm dụng chất kích thích vì những lý do khác nhau. Một số người có thể dùng thuốc để “gây tiếng vang”, những người khác thức đêm để học, và những người khác có thể chỉ tò mò về những gì từ bàn tán của bạn bè.
Lạm dụng chất kích thích được chú ý rất nhiều khoảng một thập kỷ trước. “Mọi người đều đã cảnh giác cao độ và chúng tôi đã nói với phụ huynh và giáo viên hãy coi chừng những gì đang xảy ra”.
Sự chú ý về vấn đề này sau đó giảm dần. “Nhưng tôi nghĩ rằng chúng ta sẽ thấy điều này sẽ tăng lại”.
Tình trạng này giống như việc tẩy lông và sự thoái trào của việc sử dụng opioid. Bùng phát opioid “đã làm giảm sự quan tâm cocaine, nhưng bây giờ chúng ta đang thấy một chút giảm trong việc sử dụng opioid và tăng cocaine.”
Cottler và cs có kế hoạch phân tích sâu hơn dữ liệu để xác định xem liệu mô hình lạm dụng và sự chuyển hướng dùng có khác nhau giữa các trung tâm nông thôn và thành thị, giữa nam và nữ và người dùng lớn tuổi so với người dùng trẻ tuổi hay không.
Nhận xét về những phát hiện của Medscape Medical News, Bs John Leikauf, trợ lý giáo sư lâm sàng về tâm thần học và khoa học hành vi tại ĐH Stanford ở California, cho biết nó có ý nghĩa rằng lạm dụng chất kích thích xuất hiện nhiều hơn vì có nhiều loại thuốc loại này đang lưu hành.
Dữ liệu từ Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh (CDC) cho thấy tỷ lệ mắc ADHD gần đây đã tăng gấp đôi ở một số vùng của đất nước. “Vì vậy, sẽ có sự gia tăng số lượng thuốc kích thích kê đơn và nhiều người sẽ nắm giữ chúng”.
Không có sự đồng thuận về lý do tại sao tỷ lệ ADHD đang tăng lên. Các chuyên gia đã chỉ ra các yếu tố môi trường như hút thuốc và phơi nhiễm chì, và tăng thời gian sàng lọc ở thanh thiếu niên, có thể là các yếu tố gây ra, “nhưng dường như không có gì phù hợp rõ ràng”.
Trong số những bệnh nhân của Leikauf bị ADHD, phần lớn là từ 13 tuổi trở xuống, mặc dù ông ta điều trị cho thanh thiếu niên lớn tuổi và thanh niên.
Cũng như các nhà sản xuất opioid, các nhà sản xuất chất kích thích đang làm cho các loại thuốc này khó chuyển hướng xử dụng hơn.
“Một số phiên bản tác dụng dài mới, mà chúng ta có xu hướng sử dụng nhiều hơn trong thời gian này, rất khó để kiểm soát”.Có một trong những loại thuốc mới, litorexamfetamine (Vyvanse, Shire), “không hoạt động cho đến khi nó thực sự chuyển hóa trong máu của bạn” có thể làm giảm nguy cơ lạm dụng thuốc.
Bs Nguyễn Thế Hùng. Khoa Nội trú. Bv TT Tp HCM. Lược dịch.
- FDA OKs Brain Stimulator for Insomnia, Anxiety, Depression. Megan Brooks. March 27, 2019. News > Medscape Medical News > FDA Approvals.
- Prescription Stimulant Abuse in Youth Rising…Again. Pauline Anderson. May 28, 2019. American Psychiatric Association (APA) 2019: Abstract 21 (Session 6). Presented May 20, 2019.
